Chim họ TrÄ© ( danh pháp khoa học Phasianidae ) là má»™t trong những họ chim lá»›n thuá»™c bá»™ Gà  Galliformes  chứa từ 38 - 53 chi vá»›i khoảng gần 180 loài ( tùy quan Ä‘iểm phân loại ). Họ TrÄ© Ä‘ôi khi còn được tách ra thành 2 phân họ :
- Phân họ TrÄ©  ( Phasianidae ) chứa gần 60 loài chim gồm TrÄ©, Công, Gà lôi, Gà tiền, Gà rừng...
- Phân họ Gà Gô ( Perdicinae ) chứa hÆ¡n 120 loài gồm Cút, Gà gô, Gà so, Đa Ä‘a...
- Đôi khi các họ bổ xung cÅ©ng được coi là má»™t phần của họ này . Ví dụ : thời gian gần Ä‘ây nhiều Hiệp há»™i Ä‘iểu học còn gá»™p họ Gà Tây ( Meleagrididae ) , họ Gà Thông ( Tetraonidae ) và họ Gà Phi ( Numinidae ) vào trong họ Phasianidae

Chim họ TrÄ© được liệt vào nhóm Chim Lông đẹp, chúng sống thành bầy Ä‘àn theo kiểu Ä‘a thê, chim trống thường đẹp hÆ¡n chim mái . Vào mùa sinh sản ,chim trống thường khoe mẽ bằng tiếng gáy, dá»±ng mào, xòe Ä‘uôi biểu diá»…n vÅ© Ä‘iệu để thu hút chim mái.

Tại Việt Nam có gần 40 loài chim họ TrÄ© Ä‘ang sống ngoài tá»± nhiên. Rất nhiều loài trong số Ä‘ó là loài đặc hữu của Việt Nam, do là loài chim lông đẹp nên chúng bị con người săn bắt ráo diết dẫn tá»›i nguy cÆ¡ tuyệt chủng ngoài thiên nhiên. Chúng rất cần sá»± che chở ,bảo vệ của chúng ta.
Má»™t số loài chim họ trÄ© Ä‘ã được con người thuần dưỡng thành chim cảnh , má»™t số khác được chăn nuôi thành gia cầm phục vụ đời sống con người .

        Nào chúng ta cùng nhau tìm hiểu về các loài chim họ TrÄ© Ä‘ang sinh sống ngoài sinh cảnh tá»± nhiên ở Việt Nam !

Tên khoa học : Gallus gallus ( Linnaeus,1758 )    - Tên tiếng Anh : Red Junglefowl
Các tên khác : Gà rừng lông đỏ, Gà ri, Gà cỏ( Kinh ),Gá ( Mường ), Cáy dông ( Tày ), Cáy pá, Cáy thÆ°á»›n ( Thái ) , No chay ( Mán )
Họ TrÄ© : Phasianidae     -     Bá»™ Gà : Galliformes
Đặc điểm nhận dạng :
    Gà trống : dài khoảng 43 - 76 cm , Ä‘uôi gà trống dài khoảng 25 -28 cm. Nặng 1-1,5 kg.Gà rừng có da mặt đỏ , mào gà trống thường to hÆ¡n màu gà mái. Phần lông đầu, cổ,lÆ°ng trên  chuyển mầu từ nâu đỏ sẫm đến vàng cam. Gà trống có lông bao cánh lá»›n, lông tam cấp màu xanh cá»­u long đậm,bóng,óng ánh,phần còn lại của cánh mâu hạt dẻ, các lông sÆ¡ cấp màu Ä‘en, hông đỏ da cam,Ä‘uôi và lông bao trên Ä‘uôi màu xanh ánh kim loại, trên lÆ°ng có chùm lông tÆ¡ màu trắng.Chân màu xám chì
     Gà mái : Da mặt đỏ , đỉnh đầu và gáy màu nâu đỏ , cổ có vạch nâu hoặc vàng nâu ,phần lÆ°ng và sườn có vằn mầu nâu tối , ngá»±c nâu hại giẻ
Tập tính - sinh thái :
    Gà rừng là loài định cÆ° phổ biến , sống thành bầy Ä‘àn ở các vùng rừng thứ sinh, gần nÆ°Æ¡ng rấy hay rừng pha tre nứa. Hoạt Ä‘á»™ng chủ yếu vào hai thời Ä‘iểm trong ngày là sáng sá»›m và xế chiều .Gà thích trốn ngủ trong các bụi tre ,nứa.
     Gà rừng ăn các loại quả mềm, hạt nhỏ, các loại Ä‘á»™ng vật nhỏ nhÆ° giun,ngóe và má»™t số côn trùng nhÆ° mối,kiến,dế mèn ,châu chấu...
Phân bố :
- Thế giá»›i : Nam Trung Quốc, Miến Điện,Lào,Campuchia
- Việt Nam : Gà rừng được coi nhÆ° tổ tiên của giống gà nhà, chúng có mặt ở khắp các tỉnh miền núi và trung du.
Tình trạng bảo tồn :
 - Thế giá»›i :Sách đỏ IUCN phân hạng ít lo ngại : LC
 - Việt nam : Sách đỏ Việt Nam không đề cập

Tên khoa học : Phasianus colchicus ( Linnaeus,1758 )    - Tên tiếng Anh : Common Pheasant.
Các tên khác : TrÄ© khoang ( Kinh ) ,Ná»™c cay ( Tày ) .
Họ TrÄ© : Phasianidae     -     Bá»™ Gà : Galliformes
Đặc điểm nhận dạng :
    Chim TrÄ© đỏ có 2 phân loài :  TrÄ© đỏ khoang cổ Phasianus colchicus takatsukasae ( Delacour,1927 ) và  TrÄ© đỏ Phasianus colchicus rothschildi ( La touche,1921 ) .
    Chim trÄ© đỏ trống  có chiều dài 60 - 80 cm, Ä‘uôi trÄ© trống dài khoảng 50 cm. Nặng khoảng 1,5 kg.Chim trÄ© đỏ trống có da trần quanh mặt mầu đỏ tÆ°Æ¡i, đỉnh đầu có mào lông ngắn , gáy nâu ánh xanh . Trán,cằm,họng cổ và trÆ°á»›c cổ Ä‘en ánh xanh lục hoặc tím ( tùy góc nhìn ). DÆ°á»›i cổ có vòng trắng . Các phần còn lại của cÆ¡ thể nhìn chung có mầu nâu hung đỏ và nâu vàng, vá»›i các vằn hung nâu nhạt và chấm Ä‘en xen kẽ không đều, phần dÆ°á»›i cÆ¡ thể có màu tối hÆ¡n,đặc biệt là ở ngá»±c . Mắt nâu, mỏ xám ,chân màu xám sừng .
    Chim mái có màu nâu, bụng nâu vàng,Ä‘uôi ngắn,màu lông không Ä‘uợc rá»±c rỡ nhÆ° chim trống
Tập tính - sinh thái :
    TrÄ© đỏ sống định cÆ° ở các savan, đồi cây bụi,nÆ¡i có nhiều cỏ tranh và guá»™t, không sống trong rừng .Kiếm ăn từ sáng sá»›m tá»›i xế chiều, tối đến TrÄ© đỏ ngủ trong các lùm cây thÆ°a. Chúng sống thành Ä‘àn nhỏ 3-5 con. Mùa sinh sản của chúng từ tháng 2 đến tháng 7 , má»—i lứa đẻ 7- 8 trứng, thời gian ấp trứng khoảng 23 ngày .
     Thức ăn của TrÄ© đỏ chủ yếu là hạu ngÅ© cốc ,giun,mối , kiến và má»™t số côn trùng khác .
Phân bố :
- Thế giá»›i : Nam Trung Quốc, Châu Âu , Châu Mỹ
- Việt Nam : Cao Bằng, Lạng SÆ¡n, Quảng Ninh, Lào Cai, Yên Bái.Bắc Kạn
Tình trạng bảo tồn :
 - Thế giá»›i :Sách đỏ IUCN phân hạng ít lo ngại : LC
 - Việt nam : Sách đỏ Việt Nam phân hạng nguy cấp : EN B1+2a,b,d C2a

Tên khoa học : Lophura diardi ( Bonaparte,1856 )    - Tên tiếng Anh : Siamese Fireback
Các tên khác : Pờ xăm ác ( Ba Na )
Họ TrÄ© : Phasianidae     -     Bá»™ Gà : Galliformes
Đặc điểm nhận dạng :
    Chim trống : Gà Lôi hồng tía là má»™t loài chim có dáng đẹp, dài khoảng  61 - 81 cm, nặng khoảng 1,5 kg .Con Ä‘á»±c trưởng thành đầu và họng màu Ä‘en,trên đầu có mào lông dài màu xanh ánh thép,phần dÆ°á»›i bụng có màu vàng kim loại, hông và lông bao Ä‘uôi màu hạt dẻ, Ä‘uôi cong dài hình lưỡi liềm có màu xanh ánh thép,phần còn lại có cổ và ngá»±c màu xám,phía bụng có màu Ä‘en.
    Chim mái: Đầu ,họng và cổ màu nâu xám,lÆ°ng trên và phần dÆ°á»›i cÆ¡ thể màu nâu hung,bụng màu trắng nhạt,phần còn lại của mặt trên cÆ¡ thể có vằn Ä‘en và trắng phá»›t nâu, các lông Ä‘uôi ngoài có màu hạt dẻ .
Tập tính - sinh thái :
    Gà Lôi hồng tía thường sống ở vùng rừng nguyên sinh, thứ sinh,bìa rừng , đặc biệt là các rừng cây họ dầu. Chúng sống thành Ä‘àn nhỏ từ 3-5 con.Chim non trưởng thành bắt đầu sinh sản vào năm thứ 3, má»—i lứa đẻ từ 5-6 trứng .
    Thức ăn chủ yếu của chúng là các loại hạt lÆ°Æ¡ng thá»±c , côn trùng, giun đất...
Phân bố :
- Thế giá»›i : Lào,Campuchia,Thái Lan
- Việt Nam : Hà TÄ©nh, Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên- Huế, Gia Lai, Kon Tum, Đăk Lăk, Lâm Đồng, Khánh Hòa , Đồng Nai, Tây Ninh.
Tình trạng bảo tồn :
 - Thế giá»›i :Sách đỏ IUCN phân hạng sẽ nguy cấp : VU
 - Việt nam : Sách đỏ Việt Nam phân hạng sẽ nguy cấp : VU A1a,c C2a

Tên khoa học : Lophura nycthemera ( Linnaeus,1756 )    - Tên tiếng Anh : Silver Pheasant
Các tên khác : TrÄ© bạc ( Việt ) , Ná»™c thoa ( Tày ), Ná»™c khoa ( Thái ).
Họ TrÄ© : Phasianidae     -     Bá»™ Gà : Galliformes
Đặc điểm nhận dạng :
     Gà lôi trắng có 5 phân loài  : TrÄ© bạc Lophura n. nycthemera ( Linnaeus,1758 ), Gà lôi trắng bô li  Lophura nycthemera beaulieuri ( Delacour,1948 ) , Gà lôi berli Lophura nycthemera berliozi  ( Delacour và Jabouille,1928 ) , Gà lôi beli Lophura nycthemera beli ( Oustalet,1898 ) , Gà lôi vằn lÆ°ng Lophura nycthemera annamensis ( Ogilvie Grant ,1096 )
    Trong số Ä‘ó ,hai phân loài là Gà lôi Beli và Gà lôi vằn là loài đặc hữu của Việt Nam
    Chim trống dài khoảng 50 - 125 cm ( riêng phần lông Ä‘uôi có thể đạt khoảng 75 cm ) . Chim trống có đầu, mào lông, cổ,ngá»±c và bụng màu Ä‘en, LÆ°ng và Ä‘uôi màu trắng vân Ä‘en,các vân này tăng giảm  theo từng phân loài.. Mắt đỏ nâu, da trần quanh mắt đỏ,chân đỏ gạch.
    Chim mái có bá»™ lông màu nâu, mào cong màu nâu Ä‘en,da mặt đỏ, chân đỏ.
Tập tính - sinh thái :
    Gà lôi trắng là loài định cÆ° tÆ°Æ¡ng đối phổ biến ở rừng, đặc biệt thích sống ở rừng gá»— thÆ°a pha tre nứa . Chúng sống thành từng Ä‘àn 5-7 con và hoạt Ä‘á»™ng trong má»™t vùng nhất định, chúng thường kiếm ăn vào buổi sáng và chiều trên các đường mòn, Ä‘êm trèo lên trên các bụi giang ngủ .   Thức ăn chủ yếu của gà lôi trắng là các loại quả nhỏ, các loại hạt lÆ°Æ¡ng thá»±c nhÆ° thóc ngô, ngoài ra chúng còn ăn côn trùng và các loại Ä‘á»™ng vật nhỏ .
     Gà lôi trắng sinh sản vào khoảng tháng 4 đến tháng 5 , má»—i lứa đẻ từ 5 -10 trứng, thời gian ấp trứng khoảng 26 ngày
Phân bố :
- Thế giá»›i : Nam Trung Quốc, Thái Lan,Lào,Campuchia, Mianma
- Việt Nam : Hà Giang, Tuyên Quang, Cao Bằng, Lạng SÆ¡n,Hà Bắc , Quảng Ninh,Từ Lai Châu đến Hà TÄ©nh, từ nam Quảng Trị đến Quảng Ngãi, Gia Lai, Kon Tum, Đăk Lăk , Lâm Đồng, Đồng Nai, Sông Bé...
Tình trạng bảo tồn :
 - Thế giá»›i :Sách đỏ IUCN phân hạng ít lo ngại : LC
 - Việt nam : Sách đỏ Việt Nam phân hạng ít nguy cấp : LR cd

Tên khoa học : Lophura nycthemera annamensis ( Ogilvie Grant ,1096 )
Họ TrÄ© : Phasianidae     -     Bá»™ Gà : Galliformes
Đặc điểm nhận dạng :
     Gà lôi vằn là má»™t phân loài của Gà lôi trắng, là má»™t loài chim đặc hữu quí hiếm của Việt Nam. Điểm đặc biệt của Gà lôi vằn là mật Ä‘á»™ vằn Ä‘en nhiều hÆ¡n Gà lôi trắng khiến nhìn xa tưởng lông chúng có màu xám.
Tập tính - sinh thái :
    Về cÆ¡ bản Gà lôi vằn có tập tính giống vá»›i Gà lôi trắng
Phân bố :
- Thế giá»›i : Từ Việt Nam chim chạy sang biên giá»›i Lào ,Thái Lan
- Việt Nam : Nam Trung Bá»™ và Đông Bắc Nam Bá»™
Tình trạng bảo tồn :
 - Thế giá»›i : Sách đỏ IUCN chÆ°a cập nhật
 - Việt nam : Sách đỏ Việt Nam chÆ°a bổ xung, nhÆ°ng loài chim quí hiếm này Ä‘ang bị Ä‘e dọa ở mức T. Cấm săn bắt.

Tên khoa học : Lophura Imperialis  ( Delacour & Jabouille,1924  )    - Tên tiếng Anh : Imperiali Pheasant
Các tên khác : Gà lôi lam
Họ TrÄ© : Phasianidae     -     Bá»™ Gà : Galliformes
Đặc điểm nhận dạng :
    Gà lôi lam mào Ä‘en được phát hiện lần đầu tiên vào năm 1923 , Ä‘ây là loài chim đặc hữu của Việt Nam
    Chim trống trưởng thành có kích thÆ°á»›c dài 61 -76 cm, toàn lông lÆ°ng có màu xanh lam thẫm. Mào lông ở gáy màu lam Ä‘en. LÆ°ng ,cánh và Ä‘uôi màu Ä‘en,mép lông màu lam ánh thép. Hai lông Ä‘uôi ở giữa nhọn ,dài và ngắn dần ở các Ä‘ôi hai bên.Da trần quanh mặt đỏ tía tạo thành 2 thùy nhỏ ở hai bên trán , mắt màu đỏ da cam, mỏ màu lục vàng nhạt hay màu sừng , chân màu đỏ tía .
    Chim mái mào ngắn, bá»™ lông màu hung nâu vá»›i nhiều vạch hẹp màu nâu ở lÆ°ng và nhạt hÆ¡n ở dÆ°á»›i bụng. Các lông Ä‘uôi giữa và lông cánh thứ cấp nổi rõ vân lăn tăn màu nâu sẫm, lông Ä‘uôi ngoài cùng màu Ä‘en
Tập tính - sinh thái :
    Gà Lôi lam mào Ä‘en sống trong các khu rừng thứ sinh , rừng há»—n giao gồm có tre,nứa và các cây lá cọ . Thức ăn của chúng là các loại quả, hạt trong rừng và côn trùng . Mùa sinh sản của chúng vào khoảng tháng 6 , má»—i lứa đẻ khoảng 5 -7 trứng, ấp trứng trong khoảng 25 ngày.
Phân bố :
- Thế giá»›i : Có khả năng sẽ có ở biên giá»›i Việt Lào
- Việt Nam :Quảng Bình, Quảng Trị, phía nam tỉnh Hà TÄ©nh
Tình trạng bảo tồn :
 - Thế giá»›i :Sách đỏ IUCN phân hạng thiếu dữ liệu Ä‘ánh giá : NE
 - Việt nam : Sách đỏ Việt Nam phân hạng cá»±c kỳ nguy cấp : CR A1b,c,d B1+2c,e C2a

Tên khoa học : Lophura Edwardsi  ( Oustalet,1896  )    - Tên tiếng Anh : Edwards's Pheasant
Các tên khác : Gà lôi mào trắng
Họ TrÄ© : Phasianidae     -     Bá»™ Gà : Galliformes
Đặc điểm nhận dạng :
    Gà lôi lam mào trắng là loài chim đặc hữu của Việt Nam
    Chim trống có chiều dài khoảng 61 cm, khi trưởng thành mào lông trên đầu chim trống có màu trắng, toàn bá»™ thân chim đều được bao phủ bởi lông màu xanh lam thẫm, lông Ä‘uôi màu lam ánh thép. Da trần quanh mặt màu đỏ , mỏ màu vàng rêu nhạt, chân màu đỏ tía .
     Chim mái mào ngắn, bá»™ lông màu nâu hung tối vá»›i nhiều vạch hẹp màu nâu ở lÆ°ng và nhạt hÆ¡n ở dÆ°á»›i bụng, lông Ä‘uôi ngoài cùng màu Ä‘en. Mỏ màu nâu sừng.Da mặt và chân màu đỏ thẫm.
Tập tính - sinh thái :
    Gà Lôi lam mào trắng sống trong các khu rừng rậm, rừng nguyên sinh.  Chúng sống theo từng nhóm nhỏ từ 3-5 con , sinh sản vào  tháng 8 ,má»—i lứa đẻ từ 4 -7 trứng, thời gian ấp trứng khoảng 21 ngày . Thức ăn chính của Gà lôi mào trắng là côn trùng, giun đất, các loại hạt và quả trong rừng. Ban ngày chúng bá»›i dÆ°á»›i đất kiếm ăn,ban Ä‘êm chúng lên các cành cây đậu ngủ
Phân bố :
- Thế giá»›i : Là loài đặc hữu chỉ có ở Việt Nam
- Việt Nam :Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên- Huế
Tình trạng bảo tồn :
 - Thế giá»›i :Sách đỏ IUCN phân hạng nguy cấp  : EN
 - Việt nam : Sách đỏ Việt Nam phân hạng nguy cấp : EN B1+ 2b,c,d,e C1+2a

Tên khoa học : Lophura hatinhensis  ( Vo Quy & Do Ngoc Quang,1975  )    - Tên tiếng Anh : Vietnamese Pheasant
Các tên khác : Gà lôi Hà TÄ©nh , Gà Lừng ( Kinh )
Họ TrÄ© : Phasianidae     -     Bá»™ Gà : Galliformes
Đặc điểm nhận dạng :
   Gà lôi lam Ä‘uôi trắng có kích thÆ°á»›c khoảng 58 - 65 cm.
   Chim trống toàn thân màu xanh lam đậm,mào lông  trên đỉnh đầu màu trắng mút lông Ä‘en. Đầu ,cổ,ngá»±c và trên Ä‘uôi Ä‘en có ánh tím thẫm, lông cánh Ä‘en, bao cánh Ä‘en có ánh xanh. Đuôi Ä‘en ánh thép và có 4 lông ở giữa màu trắng.chân đỏ, da mặt đỏ , mỏ màu nâu sừng
   Chim mái bá»™ lông có màu hung nâu tối,chân đỏ,da mặt đỏ, mỏ Ä‘en sừng
Tập tính - sinh thái :
   Gà Lôi lam Ä‘uôi trắng sống trong rừng thường sinh, nguyên sinh và thứ sinh trên vùng địa hình rừng núi thấp. Sáng chúng kiếm thức ăn trên mặt đất, tối bay lên cây để ngủ . Thức ăn của chúng là chuối chín, hạt ngô,hạt thóc, côn trùng và giun...
    Mùa sinh sản của chúng kéo dài từ tháng 2 đến tháng 7 , má»—i lứa đẻ từ 5-7 trứng, thời gian ấp trứng khoảng 23 ngày
Phân bố :
- Thế giá»›i : Là loài đặc hữu chỉ có ở Việt Nam
- Việt Nam : Hà TÄ©nh,Quảng Bình
Tình trạng bảo tồn :
 - Thế giá»›i :Sách đỏ IUCN phân hạng nguy cấp : EN
 - Việt nam : Sách đỏ Việt Nam phân hạng  nguy cấp : EN B1+ 2b,c,d,e C1+2a

Tên khoa học : Tragopan Temminckii  ( Gray,1831  )    - Tên tiếng Anh : Temminck's Tragopan
Các tên khác : Gà tía đỏ
Họ TrÄ© : Phasianidae     -     Bá»™ Gà : Galliformes
Đặc điểm nhận dạng :
   Gà lôi tía có vóc dáng béo mập
   Con trống trưởng thành có màu  lông đỏ lá»­a , đỏ nâu lẫn Ä‘en. Da quanh mắt màu xanh hÆ¡i thẫm,yếm xanh da trần thẫm hÆ¡i phá»›t vàng có chấm đỏ. Trán , trÆ°á»›c mắt,sau mắt ,phần trÆ°á»›c của mào ,lông ở gáy, hai bên đầu,quanh yếm cổ màu Ä‘en. LÆ°ng có sao tròn nâu nhạt viền Ä‘en. Lông cánh Ä‘en nhạt,có vằn và có vệt màu hung đỏ. Mặt dÆ°á»›i cÆ¡ thể màu nâu sáng, Ä‘uôi nâu hung vàng nhạt có chấm và vạch Ä‘en .
   Chim mái bá»™ lông cÅ©ng có đốm nhÆ° chim trống, nhÆ°ng màu sắc không được rá»±c rỡ bằng, cả chim trống và chim mái đều có mỏ Ä‘en, mắt nâu, chân màu hồng .
Tập tính - sinh thái :
   Gà Lôi ltía sống trong rừng thường sinh rậm,rừng thứ sinh. Điều khác biệt của loài chim này so vá»›i các loại chim họ TrÄ© khác là chúng làm tổ trên cây . Chúng sống thành từng bầy nhỏ . Vào mùa sinh sản,chim trống thường gáy nhẹ, thể hiện vÅ© Ä‘iệu bằng cách nhảy múa và bành chiếc yếm xanh trÆ°á»›c cổ ra chinh phục chim mái. Mùa sinh sản của chúng vào khoảng tháng 4,má»—i lứa đẻ 3-5 trứng . Thức ăn của chúng là các loại quả trên cây, hạt,côn trùng và giun đất ...
 Phân bố :
- Thế giới : Trung Quốc, Ấn Độ, Pakistan.
- Việt Nam : Lào Cai, Yên Bái
Tình trạng bảo tồn :
 - Thế giá»›i :Sách đỏ IUCN phân hạng nguy cấp : EN
 - Việt nam : Sách đỏ Việt Nam phân hạng  cá»±c kỳ nguy cấp : CR A1a,c,d C2a

Tên khoa học : Polyplectron germaini  ( Elliot,1866  )    - Tên tiếng Anh : Germain's Peacock Pheasant
Các tên khác : Gà sao, Công đất ( Kinh ), Ná»™c quang quả ( Tày ), Ná»™c poong pốt ( Thái )
Họ TrÄ© : Phasianidae     -     Bá»™ Gà : Galliformes
Đặc điểm nhận dạng :
  Gà tiền mặt đỏ có kích thÆ°á»›c thân 48 - 55 cm, Ä‘uôi dài tá»›i 34 cm.Chim trống trưởng thành không có mào . Da trần quanh mặt màu đỏ. Bá»™ lông màu gụ thẫm, các sao màu lục biếc rất rõ. Đầu,họng dÆ°á»›i, cổ đốm trắng xám, họng màu trắng, phần dÆ°á»›i Ä‘iểm nâu vá»›i chóp mút hung da bò . Cánh,bao cánh có vành sao rá»™ng ở cuối màẽtanh tím vi-ô-lét . Bụng xám Ä‘en. Lông bao Ä‘uôi và lông giữa không có Ä‘iểm Ä‘en, mút lông Ä‘uôi có vạch nâu không đều và có màu vàng nhạt. Giò có má»™t cá»±a , mỏ nâu sừng , mắt nâu, chân xám chì.
    Chim mái nhỏ hÆ¡n chim trống và có màu lông sẫm hÆ¡n.
Tập tính - sinh thái :
   Gà tiền mặt đỏ sống ở rừng thường xanh và bán thường xanh, ban ngày xuống đất kiếm ăn , ban Ä‘êm bay lên cây ngủ . Vào mùa sinh sản,chim trống thường chọn má»™t khoảng đất trống kêu tiếng gù gù đặc trÆ°ng và xòe Ä‘uôi múa thu hút chim mái .Mùa sinh sản của chúng là vào dịp xuân hè, má»—i lứa đẻ 3-4 trứng, thời gian ấp trứng khoảng 22 ngày . Thức ăn của chúng là các loại hạt, quả chín , giun, dế, châu chấu, sâu bọ.
 Phân bố :
- Thế giới : Campuchia.
- Việt Nam : Bình Định, Đồng Nai, Khánh Hòa , Gia Lai, Kon Tum, Đăk Lăk ,Lâm Đồng, Ninh Thuận, Bình Thuận, Bình PhÆ°á»›c , Đồng Nai .
Tình trạng bảo tồn :
 - Thế giá»›i :Sách đỏ IUCN phân hạng gần bị Ä‘e dọa : NT
 - Việt nam : Sách đỏ Việt Nam phân hạng  sẽ nguy cấp : VU A1a,c C2a

11. Gà tiền mặt vàng

Tên khoa học : Polyplectron bicalcarratum  ( Linnaeus,1758  )    - Tên tiếng Anh : Grey Peacock Pheasant
Các tên khác : Gà sao, Công xám ( Kinh ), Ná»™c quang quả ( Tày ).
Họ TrÄ© : Phasianidae     -     Bá»™ Gà : Galliformes
Đặc điểm nhận dạng :
   Gà tiền mặt vàng có 2 phân loài : Phân loài Polyplectron bicalcarratum bicalcarratum   ( Linnaeus,1758  ) và phân loài  Polyplectron bicalcarratum ghiggi  ( Delacour & Jabouille,1924  )
   Trong Ä‘ó phân loài  Polyplectron bicalcarratum ghiggi là loài đặc hữu của Việt Nam.
   Gà tiền mặt vàng có chiều dài thân khoảng 56-60 cm, chiều dài Ä‘uôi tá»›i 42 cm .
   Chim trống trưởng thành có màu xám tro hÆ¡i nâu,bá»™ lông vá»›i các vệt và đốm trắng nhạt tá»›i đỏ da bò , các đốm tròn hình đồng tiền màu xanh Ä‘en bóng và tím than trên cánh và Ä‘uôi,  da quanh mặt vàng phá»›t hồng , họng trắng nhạt, đỉnh đầu có mào lông dày . Trên cánh có những sao tròn màu xanh lam óng ánh, Lông Ä‘uôi cÅ©ng có những sao dạng bầu dục màu lục xanh biếc . Má»—i Ä‘ôi sao được xếp theo hàng ngang. Mỏ Ä‘en , má»—i chân cá biệt có 2 cá»±a tổng cá»™ng là có 4 cá»±a màu xám Ä‘en.
    Chim mái tÆ°Æ¡ng tá»± chim trống nhÆ°ng kích cỡ nhỏ hÆ¡n, màu lông xỉn hÆ¡n . Da mặt màu hồng thịt . Những sao trên cánh nhỏ và Ä‘en hÆ¡n, ánh sao không lóng lánh bằng chim trống , Ä‘uôi ngắn hÆ¡n chim trống,
Tập tính - sinh thái :
   Gà tiền mặt vàng sống Ä‘Æ¡n hoặc sống Ä‘ôi trong các khu rừng thường xanh ẩm Æ°á»›t , rậm rạp, rừng há»—n giao xen kẽ tre,nứa ,lá, dọc các khe suối, thung lÅ©ng và trên sườn các núi Ä‘á vôi. Ban ngày chúng xuống đất kiếm thức ăn, thức ăn của chúng chủ yếu là giun, ốc sên, má»™t số loại hạt và quả mềm . Ban Ä‘êm chúng bay đậu trên các cành cây để ngủ cho an toàn .
    Mùa sinh sản của Gà tiền mặt vàng kéo dài từ tháng 2 đến tháng 7. Má»—i lứa đẻ từ 2-3 trứng, thời gian ấp trứng khoảng 21 ngày
 Phân bố :
- Thế giá»›i : Tây nam Trung Quốc, Đông bắc Ấn Độ, Pakistan, Đông DÆ°Æ¡ng.
- Việt Nam :  Tây Bắc và Trung Bá»™  kéo dài từ Đông Bắc đến Quảng Nam ,Đà Nẵng
Tình trạng bảo tồn :
 - Thế giá»›i :Sách đỏ IUCN phân hạng ít lo ngại : LC
 - Việt nam : Sách đỏ Việt Nam phân hạng sẽ nguy cấp : VU A1a,c,d C2a

Tên khoa học : Pavo munticus imperator  ( Delacour,1949  )    - Tên tiếng Anh : Green Peafowl
Các tên khác : Công xanh, Cuông ( Kinh ), Ná»™c dùng ( Tày ).
Họ TrÄ© : Phasianidae     -     Bá»™ Gà : Galliformes
Đặc điểm nhận dạng :
   Công là loài chim có kích cỡ lá»›n nhất trong chim họ nhà TrÄ© . Chiều dài từ 101 - 244 cm, và là má»™t trong những loài chim lông đẹp nhất trong số các loài chim.
    Công trống trưởng thành có bá»™ lông màu lục ánh thép , Ä‘uôi rất dài  màu lục ánh đồng , lông bao Ä‘uôi trên phát triển thành lông trang hoàng dài tá»›i 150 cm , khi múa công trống xoè Ä‘uôi ra tạo hình nan quạt thẳng đứng. Mào dài , hẹp , có dạng chiếc lá và vÆ°Æ¡n lên trên cao. Da mặt màu vàng và xanh, mắt nâu, mỏ xám sừng, giò xám thẫm ánh xanh,chân có cá»±a.
    Công mái có màu sắc tÆ°Æ¡ng tá»± nhÆ°ng Ä‘uôi ngắn.
Tập tính - sinh thái :
   Công sống trong rừng thÆ°a , nÆ¡i có nhiều vạt cỏ và những khoảng đất trống . Công làm tổ Ä‘Æ¡n giản ngay trên mặt đất nhÆ°ng ở nÆ¡i kín Ä‘áo và khô ráo. Vào mùa giao phối ,công trống thường chọn những khoảng đất trống ,xoè Ä‘uôi múa khoe má»… và kêu những tiếng kêu the thé để mời gọi công mái.  Công mái sinh sản vào khoảng tháng 6, má»—i lứa đẻ 3-5 trứng, thời gian ấp trứng khoảng 25 ngày.
   Thức ăn chủ yếu của loài công là các loại quả chín và hạt ngÅ© cốc. Đôi khi chúng thích ăn cào cào, châu chấu, giun, dế , nhái và ngoé...
Phân bố
- Thế giá»›i : Vân nam Trung Quốc, Đông Mianma, Lào , Campuchia, Thái Lan
- Việt Nam :  Hà TÄ©nh, Quảng Nam, Phú Yên, Khánh Hòa, Gia Lai, Kon Tum, Đăk Lăk , Lâm Đồng, Bình PhÆ°á»›c , Đồng Nai...
Tình trạng bảo tồn :
 - Thế giá»›i :Sách đỏ IUCN phân hạng sẽ nguy cấp : VU
 - Việt nam : Sách đỏ Việt Nam phân hạng nguy cấp : EN A1a,c,d C2a

Tên khoa học : Rheinardia ocellata  ( Elliot,1871 )    - Tên tiếng Anh : Crested Argus
Các tên khác : Chim trÄ© ( Kinh ), Kờ vâng ( Ba Na ).
Họ TrÄ© : Phasianidae     -     Bá»™ Gà : Galliformes
Đặc điểm nhận dạng :
   TrÄ© sao là má»™t loài chim có kích thÆ°á»›c lá»›n trong họ nhà TrÄ©, chiều dài thân 190 - 240 cm , Ä‘uôi dài tá»›i 175 cm.
    Chim trống trưởng thành có mào lông ở đỉnh đầu dài tá»›i 6 cm ,màu nâu tối vá»›i chấm trắng nâu hung Ä‘en. Lông mày rậm kếo dài màu trắng . ,Mặt lÆ°ng Ä‘uôi màu nâu thẫm Ä‘ôi chá»— phá»›t hung. Mặt bụng gần giống lÆ°ng nhÆ°ng nhiều màu hung thẫm hÆ¡n . Đuôi dài,hai lông Ä‘uôi giữa phát triển . Họng trên màu trắng nhạt . Giò nâu thẫm phá»›t hồng,chân màu xám,có cá»±a
     Chim mái tÆ°Æ¡ng tá»± nhÆ° chim trống nhÆ°ng kích thÆ°á»›c nhỏ hÆ¡n, mào lông cÅ©ng thÆ°a và ngắn hÆ¡n, Ä‘uôi ngắn và không có hai lông Ä‘uôi giữa dài nhÆ° chim trống . Lông của chim mái màu thẫm phá»›t hung, má»—i lông có nhiều vằn Ä‘en ngang. Mặt bụng lấm chấm Ä‘en . Lông Ä‘uôi ngắn và không có chấm . Mắt nâu, mỏ hồng, chân nâu phá»›t hồng.
Tập tính - sinh thái :
   TrÄ© sao chủ yếu sống ở rừng kín thường xanh trên núi đất . Kiếm ăn vào ban ngày. Sinh sản vào khoảng tháng 4 đến tháng 8 . Vào mùa kết Ä‘ôi,các con TrÄ© sao trống thường tập trung ở khoảng đất trống trong rừng, thi nhau múa ,kêu những tiếng kêu vang xa để mời gọi chim mái. Chim mái chỉ đẻ  2 - 3 trứng má»—i lứa , thời gian ấp trứng khoảng 24 ngày.
    Thức ăn của TrÄ© sao  là các loại quả rừng mềm, hạt cỏ, ngoài ra chúng còn ăn thêm côn trùng, giun đất
Phân bố
- Thế giá»›i : Lào, Malaixia
- Việt Nam :  Nghệ An, Hà TÄ©nh, Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên - Huế , Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định , Phú Yên, Khánh Hòa,Kon Tum, Gia Lai, Đăk Lăk, Lâm Đồng
Tình trạng bảo tồn :
 - Thế giá»›i :Sách đỏ IUCN phân hạng sẽ nguy cấp : VU
 - Việt nam : Sách đỏ Việt Nam phân hạng sắp nguy cấp : VU A1b,c,d

Chim họ TrÄ© là những loài chim đẹp và đặc biệt quí hiếm . Hiện nay số lượng những loài này chỉ còn lại rất ít ngoài tá»± nhiên,do sinh cảnh sống ngày càng bị thu hẹp cÅ©ng nhÆ° sá»± săn bắn vô ý thức của con người. Là má»™t công dân của trái đất,chúng ta hãy hành Ä‘á»™ng tích cá»±c để bảo vệ họ chim này khỏi nguy cÆ¡ tuyệt chủng các ban nhé !

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Cảm Æ¡n các ban Ä‘ã ghé thăm website www.biophilavn.com . Mong nhận được nhiều hÆ¡n nữa sá»± cá»™ng tác cÅ©ng nhÆ° sá»±  ủng há»™ từ các bạn